Jako antyoksydanty określa się substancje posiadające zdolność neutralizowania wolnych rodników, które są niezbędne, ale w nadmiarze mają destrukcyjny wpływ na organizm. Wyjaśniamy, na czym polega działanie antyoksydacyjne. Czytaj dalej, a dowiesz się również, jakie znaczenie mają antyoksydanty znajdujące się w diecie i kosmetykach oraz gdzie je znaleźć!

Spis treści:

CO TO SĄ ANTYOKSYDANTY?

Antyoksydanty, określane również jako przeciwutleniacze, czy też antyutleniacze, to substancje naturalnie występujące w przyrodzie. Są to związki chemiczne, które dzieli się na antyoksydanty egzogenne, czyli dostarczane z zewnątrz, a także endogenne, które powstają w naszym organizmie. 

Rola antyoksydantów to ochrona ciała przed stresem oksydacyjnym, za który odpowiada nadmiar wolnych rodników. Aby zrozumieć właściwości związków przeciwutleniająacych, należy w pierwszej kolejności wyjaśnić, czym są wolne rodniki i jakie mają znaczenie dla organizmu.  

CZYM SĄ WOLNE RODNIKI I JAKIE MAJĄ ZNACZENIE? 

Człowiek oddycha pobierając tlen za pomocą płuc. Tam jest on zużywany w procesach oddychania. Dzięki hemoglobinie czerwonych krwinek, która wiąże cząsteczki tlenu, jest on kolejno transportowany do wszystkich tkanek organizmu. 

W wyniku procesów przemiany materii powstają m.in. atomy, wokół których krążą elektrony. Cząsteczki, które na otaczającym pierścieniu mają nie parową liczbę elektronów, określa się jako wolne rodniki. 

Zgodnie z zasadami chemii, cząsteczki takie dążą do osiągnięcia pary. W tym celu pobierają elektrony od innych cząsteczek. W organizmie człowieka jest to bardzo ważne, wręcz niezbędne działanie, ponieważ wolne rodniki m.in.:

  • biorą udział w niszczeniu drobnoustrojów,
  • utleniają szkodliwe i toksyczne związki.   

NEGATYWNY WPŁYW WOLNYCH RODNIKÓW 

Problem pojawia się, gdy w organizmie powstaje nadmiar wolnych rodników. Wówczas cząsteczki te pobierają elektrony z najbliższego otoczenia, także z białek. W konsekwencji dochodzi do powstawania nowych reaktywnych form tlenu, które wciąż dążą do osiągnięcia pary. 

Każdy następny atom, który stracił swoją pierwotną równowagę, generuje kolejne, prowadząc do tworzenia się wielu niekompletnych atomów. Sytuację taką określa się jako stres oksydacyjny, który ma destrukcyjny wpływ na funkcjonowanie organizmu. 

Mówiąc wprost, jeśli wolny rodnik nie spotyka na swojej drodze neutralnej cząsteczki, którą bez szkody dla organizmu może przejąć, szuka pary w zdrowych tkankach. Odbierając elektron z prawidłowo funkcjonującej cząsteczki, doprowadza do jej zniszczenia. W konsekwencji wolne rodniki przyczyniają się do powstawania wielu nieprawidłowości, takich jak np.:

  • przedwczesne starzenie – uszkadzają komórki skóry, prowadząc m.in. do jej osłabienia, powstawania zmarszczek, przebarwień, utraty jędrności;
  • zmiany dermatologiczne – szkodliwe działanie wolnych rodników przyczynia się również do występowania i zaostrzenia objawów schorzeń skórnych, takich jak np. łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, a nawet zmiany nowotworowe;
  • miażdżyca – wolne rodniki uszkadzają naczynia krwionośne i utleniają lipidy, przez co gromadzą się one w żyłach i tętnicach;
  • choroby mózgu i układu nerwowego – przypuszcza się, że wolne rodniki zwiększają ryzyko schorzeń, jak Alzheimer, demencja starcza, choroba Parkinsona, wylew i udar mózgu;
  • cukrzyca – wolne elektrony mogą ,,korzystać” z komórek trzustki przyczyniając się do jej uszkodzenia i zaburzeń wydzielania insuliny;
  • nowotwory – wolne rodniki uznawane są za jedną z przyczyn m.in. nowotworów piersi, płuc, narządów rozrodczych, kości;
  • nieżyt żołądka i schorzenia jelit; 
  • choroby nerek, w tym niewydolność;
  • zaburzenia widzenia, a także zaćma;
  • astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc.

CO PRZYCZYNIA SIĘ DO NADMIARU WOLNYCH RODNIKÓW? 

Zdrowy tryb życia, prawidłowa dieta, czy odpowiednia doza aktywności fizycznej to klucz do zachowania równowagi pomiędzy ilością wolnych rodników i antyoksydantów. Niestety w dzisiejszych czasach jesteśmy narażeni na zachwiania tej korelacji, przez co wolne rodniki często sieją spustoszenie w naszych ciałach. 

Jako czynniki przyczyniające się do wytwarzania nadmiaru wolnych rodników wymienia się m.in.:

  • stres, zarówno nagły i silny, jak i ten trwający przewlekle;
  • niedostateczna ilość snu;
  • niezdrowa dieta, zwłaszcza produkty wysokoprzetworzone i pokarmy smażone;
  • przyjmowanie niektórych leków;
  • długotrwałe kąpiele słoneczne;
  • używki, w tym alkohol, dym papierosowy;
  • zanieczyszczenia środowiskowe;
  • nadmierny wysiłek fizyczny, przemęczenie;
  • brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia;
  • choroby ogólnoustrojowe, zwłaszcza towarzyszący im stan zapalny. 

NA CZYM POLEGA DZIAŁANIE ANTYOKSYDACYJNE?

Przeciwutleniacze, jak wskazuje nazwa, zabezpieczają przed związkami utleniającymi. Proces ten jest bardzo złożony i zależny od wielu czynników. Jednak wyjaśniając w uproszczeniu, antyoksydanty przyjmują niesparowany elektron. Dzięki temu wolne rodniki nie ,,muszą” pobierać go z innych miejsc w organizmie, a tym samym są zneutralizowane. Określa się to właśnie jako działanie antyoksydacyjne. 

PRZYKŁADY ANTYOKSYDANTÓW ENDOGENNYCH 

Cześć antyoksydantów niezbędnych do zachowania zdrowia powstaje w naszym organizmie. Niektóre z nich są całkowicie endogenne, inne wytwarzane są tylko w niewielkiej ilości i należy uzupełniać ich poziom. 

Jako najważniejsze antyoksydanty endogenne uznaje się związki, takie jak m.in.:

  • melatonina,
  • kwas moczowy,
  • kwas liponowy,
  • glutation, 
  • albumina,
  • estrogen,
  • koenzym Q10.

NAJLEPSZE ANTYOKSYDANTY – PRZYKŁADY ZWIĄZKÓW EGZOGENNYCH

Aby móc cieszyć się zdrowiem i urodą, konieczne jest zachowanie równowagi między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami. Najlepsze antyoksydanty egzogenne, które powinny być dostarczane do organizmu z zewnątrz, to m.in.:

  • witaminy, głównie A, E i C;
  • minerały, np. selen, cynk, mangan;
  • ksantofile, zwłaszcza astaksantyna;
  • karotenoidy, np. likopen i beta-karoten;
  • flawonoidy, które zawierają kilka tysięcy związków o działaniu antyoksydacyjnym, jak np. kwercetyna;
  • betalainy, np. betanina, betacyjanina, izobetanina, prebetanina;
  • koenzym Q10 (częściowo wytwarzany w organizmie, ale warto go uzupełniać).

ANTYOKSYDANTY – ŹRÓDŁA W DIECIE

Niestety istnieje wiele czynników, które zwiększają ilość reaktywnych form tlenu, przez co w dzisiejszych czasach jesteśmy bardziej narażeni na stres oksydacyjny. Z tego powodu warto szukać antyoksydantów również w diecie. 

Ich źródła to wszystkie rośliny, w których antyoksydanty o różnej sile działania znajdują się w odmiennych ilościach. Największa ilość antyoksydantów znajduje się w roślinach, takich jak:

  • zioła: zielona herbata, arnika górska, dzika róża, miłorząb japoński, lukrecja, rumianek;
  • owoce: czarna jagoda, maliny, żurawina, borówka, truskawka, wiśnia, winogrona, grejpfruty, mango;
  • warzywa: pomidory, marchew, buraki, ziarna kukurydzy, pietruszka, seler, szczypiorek, papryka.

DLACZEGO ANTYOKSYDANTY SĄ WAŻNE DLA URODY?

Polifenole to najważniejsze antyoksydanty chroniące organizm przed wpływem wolnych rodników. Dzięki swoim właściwościom zabezpieczają skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Co więcej, wspierają również inne antyoksydanty, np. witaminę C, ponieważ wykazują zdolność do jej stabilizowania. Efektem jest wsparcie syntezy kolagenu – ważnego składnika budulcowego skóry. 

Jako kolejny wpływ związków przeciwutleniających warto wymienić ochronę lipidów skóry, które są bardzo podatne na uszkodzenia przez reaktywne formy tlenu. Co ważne, antyoksydanty wykazują korzystny wpływ na wszystkie warstwy skóry:

  • chronią warstwę rogową naskórka, neutralizując wolne rodniki już, zanim zaczną one negatywnie oddziaływać na skórę; 
  • w głębszych warstwach naskórka mogą również wpływać na aktywność enzymów;
  • w głębokich partiach skóry właściwej stymulują mikrokrążenie i poprawiają kondycję naczyń krwionośnych;
  • antyoksydanty wspomagają również usuwanie przebarwień i działają przeciwzapalnie.

W JAKICH KOSMETYKACH ZAWARTE SĄ ANTYOKSYDANTY?

Na szkodliwe działanie wolnych rodników narażony jest każdy z nas, niezależnie od wieku i typu cery. Po kosmetyki z antyoksydantami warto sięgać zwłaszcza podczas porannych rytuałów pielęgnacyjnych. Dzięki temu związki w nich zawarte zabezpieczają skórę w ciągu dnia, czyli wtedy, kiedy nasza skóra ma największy kontakt z czynnikami zewnętrznymi.

Przed działaniem zanieczyszczeń i promieni słonecznych chroni np. BB CREAM SPF15. Zawiera on organiczne związki, których ważną zaletą jest wysoka zawartość antyoksydantów. Pochodzące z soku winogron flawonoidy usuwają reaktywne formy tlenu nawet z głębokich warstw skóry. Z kolei witamina E oraz jej octan to kolejne silne antyoksydanty, które chronią przed skutkami mijającego czasu. W kremie zawarte są również inne składniki naturalne, które nawilżają skórę i przyspieszają jej regenerację, przynosząc szybkie ukojenie. 

Po całym dniu pielęgnację skóry warto wesprzeć również kosmetykami przeznaczonymi do oczyszczania skóry. Dodatek antyoksydantów sprawia, że wolne rodniki, którym ,,udało się” przedostać do naszej skóry w ciągu dnia, są skutecznie eliminowane. Wypróbuj piankę do demakijażu FACE CLEANSER z dodatkiem witaminy E, betainy i glicerolu, która pozostawia skórę świeżą i czystą. 

Dla pogłębienia efektu i poprawy kondycji skóry, po dokładnym oczyszczeniu twarzy należy nałożyć FACE TONER. Zawarte w nim miąższ z aloesu oraz wyciąg z rumianku i lawendy łagodzą podrażnienia i działają przeciwzapalnie. Z kolei wyciągi z pomarańczy, kwiatów nagietka i owoców oliwki europejskiej to prawdziwa bomba wymiatająca wolne rodniki.