Trądzik to częsta przypadłość nastolatków w okresie dojrzewania. Jednak wiadomo, że w mniejszym lub większym stopniu większość z nas boryka się z problemem nieestetycznych krostek także w dorosłym życiu. Istnieje bowiem wiele odmian trądziku, za które odpowiadają rozmaite przyczyny związane z zaburzeniami hormonalnymi, jak również stylem życia. Aby prawidłowo leczyć to schorzenie i pielęgnować skórę, warto w pierwszej kolejności poznać rodzaje trądziku, ponieważ to od przyczyn oraz stadium zaawansowania zmian zależy sposób postępowania.

Spis treści

Czym właściwe jest trądzik?

Większość z nas doskonale wie, czym jest trądzik. Kojarzymy go z wykwitami skórnymi zlokalizowanymi najczęściej na twarzy, ale także szyi, dekolcie, ramionach i plecach. Przyglądając się bliżej problemowi warto wyjaśnić, że jest to przewlekła choroba, której towarzyszy stan zapalny skóry. Szacuje się, że różne rodzaje trądziku mogą dotyczyć przeszło 80% społeczeństwa, z czego nawet połowa przypadków dotyczy osób w różnym wieku, nie tylko nastolatków.

Mówiąc ,,trądzik" zwykle mamy na myśli pryszcze. W rzeczywistości jednak objawy trądziku są bardziej złożone. Powstające wykwity mogą przyjmować postać zamkniętą, otwartą, grudkową, krostkową, ropną, torbielowatą, miejscową lub rozległą. Zmianom trądzikowym często towarzyszy zaczerwienienie, obrzęk, łuszczenie skóry, a nawet świąd. Rozdrapane zmiany skórne niekiedy pozostawiają głębokie blizny. Z kolei w ich okolicy dochodzi do zaburzeń melanogenezy, przez co mogą pojawiać się także nieestetyczne, często bardzo ciemne przebarwienia.

Niestety trądzik nie jest tylko schorzeniem dermatologicznym. Nieestetyczne zmiany wywierają ogromny wpływ na sferę emocjonalną, są źródłem kompleksów, a nawet wycofania z życia społecznego. Aby zadbać o własną psychikę i uniknąć trwałych następstw w postaci blizn i przebarwień, warto podjąć odpowiednie leczenie. Przy prawidłowej pielęgnacji i w razie potrzeby stosownej farmakoterapii można opanować nieestetyczne zmiany, cieszyć się zdrową skórą oraz dobrym samopoczuciem.

Proces powstawania zmian trądzikowych

Podstawą leczenia zmian skórnych jest określenie ich przyczyn. Bezpośrednim powodem powstawania wykwitów są cztery procesy zachodzące w skórze, takie jak:

  • Nadprodukcja sebum - sebum stanowi naturalną wydzielinę gruczołów łojowych. W optymalnej ilości substancja ta odpowiada za ochronę, nawilżanie i natłuszczanie skóry, zapewniając jej jędrność i napięcie. Jednak w nadmiarze sebum zatyka ujścia mieszków włosowych, prowadząc do zastojów inicjujących powstawanie zmian trądzikowych.
  • Zaburzona hiperproliferacja keranocytów nabłonkowa - jest to nadmierny rozrost komórek skóry w okolicy mieszka włosowego. W konsekwencji powstają mikrozaskórniki, przez co naturalnie złuszczające się komórki naskórka przesuwają się do wnętrza mieszka włosowego, co przyczynia się do gromadzenia łoju.
  • Proliferacja mikroorganizmów - pod wpływem powyższych zmian powstaje środowisko sprzyjające namnażaniu się drobnoustrojów bakteryjnych, które obejmując zmianę skórną pogłębiają problem wykwitów.
  • Reakcja zapalna - zaburzenia skórne oraz namnażanie się bakterii uruchamiają układ immunologiczny. Drobnoustroje wydzielają czynniki, które zmieniają skład łoju skórnego. Dochodzi do wzmożonych procesów obronnych na czele z miejscową reakcją zapalną, która odpowiada m.in. za zaczerwienienie, obrzęk i niekiedy za gromadzenie się ropnych wydzielin.

Jakie są najczęstsze przyczyny trądziku?

Przyczyny powstawania wykwitów są złożone i nie do końca poznane. Jednak istotne znaczenie odgrywają predyspozycje genetyczne. Zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju trądziku dotyczy osób, których mamy również miały ten problem. Prawdopodobnie wynika to m.in. ze skłonności do wzmożonej produkcji hormonów nadnerczy. Nie dziedziczymy więc trądziku, a poniekąd podatność do nadprodukcji sebum.

Przypuszcza się, że zaburzenia keratynizacji i blokowanie ujścia mieszka włosowego następuje pod wpływem działania drażniącego przez nadmiar łoju i bakterie. Do zaburzeń keratynizacji (złuszczania) komórek dochodzi także pod wpływem androgenów. Hormony płciowe regulują również wydzielanie łoju skórnego. Właśnie z tego powodu, w przypadku trądziku w wieku pokwitania, za wykwity odpowiadają głównie intensywne zmiany hormonalne, a dokładniej wzrost hormonów androgenowych. Trądzik hormonalny może jednak dotyczyć także osób dorosłych, zwłaszcza chorujących na schorzenia, takie jak np. zespół policystycznych jajników, zaburzenia pracy nadnerczy, cukrzyca. Do zaburzeń hormonalnych może dochodzić także pod wpływem czynników środowiskowych, głównie stresu.

Ogromny związek z występowaniem trądziku mają czynniki środowiskowe. Jako możliwe przyczyny wymienia się takie jak:

  • Dieta - niezdrowa dieta zaburza gospodarkę hormonalną. Ponadto niektóre składniki pokarmowe, zwłaszcza o wysokim indeksie glikemicznym, mogą przyczyniać się do namnażania bakterii.
  • Intensywny lub chroniczny stres - pod wpływem stresu wydzielane są hormony, które pobudzają produkcję sebum i przyspieszają keratynizację komórek.
  • Promieniowanie ultrafioletowe (UV) - pod wpływem nadmiaru promieni słonecznych główny składnik łoju skórnego - skwalen - ulega utlenieniu, co może wzmagać reakcję zapalną i zwiększać złuszczanie się komórek ścian mieszków włosowych.
  • Palenie tytoniu - nikotyna zaburza mikrokrążenie, utrudnia odżywienie i dotlenienie tkanek, spowalnia syntezę kolagenu oraz elastyny, a także wzmaga produkcję sebum.
  • Niewłaściwa pielęgnacja - niedostateczne oczyszczanie skóry z nadmiaru sebum, a także zbyt intensywne złuszczanie naskórka może prowadzić do podrażnienia mieszków włosowych i powstawania trądziku.

Najpowszechniejszy rodzaj trądziku - trądzik pospolity (zwyczajny)

Jak sama nazwa wskazuje, trądzik pospolity, inaczej zwyczajny, występuje najczęściej u osób w różnym wieku. Zwykle obejmuje on środkowe części twarzy, takie jak strefa T, ale także czoło i policzki. Niekiedy krostki pojawiają się wzdłuż linii skóry owłosionej oraz na innych partiach skóry. Ze względu na charakter zmian oraz stopień ich nasilenia ten rodzaj zmian dzieli się na:

  • trądzik zaskórnikowy - jest to łagodna postać schorzenia, która cechuje się występowaniem zaskórników, jednak bez reakcji zapalnej.
  • trądzik grudkowo-krostkowy - objawia się występowaniem typowych ,,pryszczy", niekiedy z czerwoną, zapalną otoczką i surowiczą wydzieliną;
  • trądzik guzkowo-cystowy - krosty różnej wielkości przyjmują postać wypukłych cyst wypełnionych ropą;
  • trądzik piorunujący - najcięższa postać trądziku zwyczajnego, w przebiegu której występują nie tylko grudki i pryszcze, ale także inne objawy, takie jak np. stan zapalny, zaczerwienienie, obrzęk, wydzielina, zaskórniki.

Trądzik młodzieńczy a krosty w późniejszych latach życia

Trądzik wieku młodzieńczego (acne juvenilis) charakteryzuje się występowaniem u nastolatków. Zwykle ustępuje samoistnie po kilku latach, ale u części osób przyjmuje postać przetrwałą. Często pozostawia też trwałe blizny, nierówności i przebarwienia. Warto podkreślić, że nie jest to odmienna postać trądziku pospolitego, a to samo schorzenie. Określa się go jako młodzieńczy tylko ze względu na wiek osoby dotkniętej tym problemem.

Trądzik różowaty - charakterystyka i objawy

Trądzik różowaty (rosacea) najczęściej dotyczy kobiet. Jest to choroba przewlekła, która charakteryzuje się zaczerwienieniem centralnej części twarzy, a także wykwitami w postaci grudek i krostek. Ten typ trądziku spowodowany jest łojotokiem, zaburzeniami hormonalnymi i naczynioruchowymi. Do nasilenia objawów może dochodzić pod wpływem różnych czynników, takich jak np. zjedzenie pikantnego pokarmu, wypicie gorącej herbaty, podrażnienie przez mydło czy wahania temperatury.

Trądzik bliznowaty

Trądzik bliznowaty (acne keloidea) charakteryzuje się bliznowcami, które tworzą się w obrębie wykwitów skórnych. Do pojawiania się trądziku tego typy prawdopodobnie przyczyniają się podrażnienia mechaniczne, spowodowane np. goleniem lub strzyżeniem. Z tego powodu zmiany zwykle lokalizują się na skórze owłosionej głowy, szyi i potylicy. Powstające blizny najczęściej są wyraźne, o jasno zaznaczonym kolorze.

Trądzik ropowiczy/trądzik torbielowaty

Trądzik ropowiczy czy też torbielowaty (acne phlegmonosa) występuje rzadziej w porównaniu do pospolitego, jednak zwykle ma cięższy przebieg i trudniej go opanować. Charakteryzuje się występowaniem torbieli wypełnionych ropą. Zmiany takie często są bolesne, a po pęknięciu lub rozdrapaniu pozostawiają głębokie blizny. W przypadku trądziku torbielowatego samodzielna pielęgnacja skóry może okazać się niewystarczająca. Jest to schorzenie przewlekłe, w przypadku którego warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

Trądzik skupiony

Trądzik skupiony (acne conglobata) różni od pozostałych rodzajów trądziku zwykle mniejszą rozległością zmian. Może dotyczyć skóry twarzy, ale także pleców, klatki piersiowej, a nawet pośladków, jednak najczęściej nie obejmuje dużej powierzchni ciała. W jego przebiegu obserwuje się miejscowe, ropne torbiele i duże zaskórniki, Tego typu rodzaje trądziku często występują u mężczyzn. Ich leczenie również powinno odbywać się pod okiem specjalisty.

Pozostałe rodzaje trądziku - trądzik wywołany

Trądzik może zostać wywołany przez konkretne czynniki. W takiej postaci zmiany zwykle znikają samoistnie po wyeliminowaniu ich etiologii. Trądzik wywołany różni się od pozostałych typów nie objawami, a przyczyną. Odpowiadają za niego konkretne przyczyny, dlatego może lokalizować się na twarzy, jak i innych partiach ciała. Wyróżnia się:

  • trądzik kosmetyczny - może odpowiadać za niego łojotok spowodowany niewłaściwą pielęgnacja skóry, a także stosowanie kosmetyków zapychających ujścia gruczołów łojowych;
  • trądzik polekowy - odpowiadają za niego stosowane leki, takie jak np. barbiturany, steroidy, jod, witamina B12;
  • trądzik zawodowy - wynika z częstego kontaktu z substancjami, które mogą powodować zmiany skórne, takimi jak np. chlor, oleje, zanieczyszczenia;
  • trądzik niemowlęcy - przyczyną są hormony matki lub niewłaściwe preparaty stosowane do pielęgnacji skóry noworodka.  

Na czym polega leczenie trądziku?

W większości przypadków stosuje się leczenie miejscowe. Niektóre rodzaje trądziku mogą jednak wymagać ustabilizowania gospodarki hormonalnej lub wprowadzenia farmakoterapii. W przypadku ciężkiej postaci trądziku zapalnego dermatolog może zalecić również stosowanie środków o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Trądzik to choroba przewlekła, dotycząca twarzy oraz ciała, dlatego zawsze niezwykle ważna jest także odpowiednia pielęgnacja skóry. Terapia trądziku powinna obejmować kilka metod jednocześnie. Wówczas prawdopodobieństwo wyeliminowania nieestetycznych grudek i zmniejszenie ryzyka trwałych zmian skórnych znacznie spada.

Prawidłowa pielęgnacja skóry trądzikowej

Leczenie trądziku pospolitego jak i każdego innego rodzaju należy wspierać poprzez odpowiednią dbałość o skórę. Bezwzględnie niewskazane jest wyciskanie zmian skórnych w postaci krostek, zaskórników czy pryszczy. Aby pozbyć się trądziku warto natomiast pamiętać o podstawowych zasadach pielęgnacji, takich jak:

  • Oczyszczanie - aby odetkać zablokowane pory i unikać nadkażenia bakteryjnego, konieczne jest systematyczne, bardzo staranne oczyszczanie skóry. W tym celu warto stosować łagodne preparaty, które będą działały drażniąco, co mogłoby pogłębiać problem. Żele i pianki do mycia powinny też dbać o zachowanie prawidłowego płaszcza hydrolipidowego. Doskonale sprawdzi się tu pianka myjąca SWEDERM® FACE CLEANSER. 
  • Peelingi - przy cerze trądzikowej niewskazane są intensywne, mechaniczne peelingi. Warto jednak 1-2 razy w tygodniu stosować preparaty łagodne, które usuną nadmiar złuszczonych komórek i zminimalizują zatykanie porów. Idealną propozycją są peelingi enzymatyczne, np. SWEDERM® MULTI-ACID ENZYMATIC PEELING IN POWDER, który nie podrażni skóry, a pozwoli na skuteczne usunięcie suchych skórek i zrogowaceń. 
  • Kosmetyki - należy unikać preparatów na bazie alkoholu, a także z dużą ilością sztucznych dodatków. Pielęgnacja cery trądzikowej powinna być intensywna, ale jednocześnie łagodna i bezpieczna dla wrażliwej skóry. Warto postawić na produkty seboregulujące, które normalizują pracę gruczołów łojowych, działają antybakteryjnie i ściągająco. Przykładem jest bestsellerowa maseczka SWEDERM® LEROSETT. Oparta na  naturalnej, marokańskiej glince Ghassoul, przyspiesza gojenie zmian trądzikowych, zmniejsza świecenie się skóry oraz widoczność porów. Po jej użyciu warto sięgnąć po serum seboregulujące SWEDERM® REMEDY SERUM BALANCING ANTIBACTERIAL.

Nawilżanie - pamiętaj, że również cera bardzo tłusta może być odwodniona. Podstawą jest więc intensywne nawilżanie (nie natłuszczanie!). Tego typu działanie zapewni SWEDERM® REMEDY CREAM BALANCING MATTIFYING, czyli krem nawilżający z matowym wykończeniem, który dodatkowo zmniejszy niedoskonałości skóry tłustej i mieszanej.